“Dr. Elî Matar, mamostayê zanistên siyasî û lêkolînerê têkûziya navneteweyî û mafên navneteweyî li Zanîngeha Lubnanê, di axaftina xwe de daxwaz kir ku eqrara Trump li beşdariya şerê li dijî Îran belgeya fermî ya tecawuz û şikestina vesîqeya Neteweyên Yekbûyî ye.”
Li gorî Ajansa Nûçeyan a Navneteweyî ya Ehlulbeyt (s.x) – ABNA –Li pey iqrara vekirî ya Donald Trump, serokê Dewleta Yekbûyî ya Amerîkayê, ku rolê rasterast ya Washington di şerê 12 rojî ya dijî Komara Îslamî ya Îranê de bûye wekî beşdariya fermî nîşan dida, gelek pirs li deriyê mafên navneteweyî û mîyarê meşrûbûna vê çalakiyê hatine danîn. Gelek pisporên mafên navneteweyî ev gotinên Trump wek “eqrarê fermî ya beşdariyê di çalakiya leşkerî ya neqanûnî ya li dijî welatek bi xwedîyeta bilind” tê dîtin.
Dr. Elî Matar, mamostayê zanistên siyasî û lêkolînerê têkûziya navneteweyî û mafên navneteweyî li Zanîngeha Lubnanê, di axaftina xwe bi Agenceya ABNA re fromek siyasî û mafî ya vê mijarê şîrove kir.
“Eqrara Trump belgeya fermî ya tecawuz e”
Dr. Matar di destpêka axaftinê de ragihand ku eqrara Donald Trump li beşdariya Amerîka di şerê dijî Îran de, delalîyek e ku tiştên ku ji hêla Îsraîl û Dewleta Yekbûyî hatine kirin, hemû berxwedana tecawuzkarane (ʿudwan) bûye. Destpêka vê şerê li xwe misaleke zelal e ji tecawuzê, û beşdariya leşkerî ya Amerîka di wê de tê wisa wan peymanên bingehîn ên Vesîqeya Neteweyên Yekbûyî bi acîdî tê şikestin — taybet ku tu bernameya Encûmena Ewlehiyê nabe ku ev têketin beralî bike.
Prinsîpên Vesîqeya Neteweyên Yekbûyî
Sernivîskarê malpera nûçeyan al-ʿAhd jî lê zêdekir: Gorey Vesîqeya Neteweyên Yekbûyî, tu welat mafê xwe tune ku hêza zorî di têkiliyên navneteweyî de bi kar bîne. Ev tişt di bendê 4 a maddê 2 î de bi vekirî hatiye diyarkirin, û hêman bend 7 jî her cureyî têketinê di nav karên hundirîn a welatan de qedexe dike. Ji ber vê yekê, çalakiya Amerîka û Îsraîl, ne tenê şikestina xwedîtiya Îran e, lê herwesa tecawuzeke acîd e li ser prinsipên bingehîn a mafên navneteweyî.
Tewhîda ewlehiyê û xerabîya mirovî
Dr. Matar di berdewamê de got: Tu welat mafê xwe tune ku ser welatekî din hewldanê bike an jî di tecawuzê de beşdar bibe ji bilî ku destûr ji Encûmena Ewlehiyê hebûbe an jî di rewşa “parastina meşrû” de be. Di heman demê de, gorî maddê 51 a vesîqe, welatekî ku hatiye hêrsandin mafê xwe heye ku bi tenê an bi hevparî xwe li dijî hêrsandinekê biparêze.
Ev pispor li astengên mirovî jî girêdayî kir: Çalakiya leşkerî li dijî Îran, wek Trump bi vekirî serî kiriye, têgihiştin û bombebarankirina çandinên nûkleerî bi tayyareyên Amerîkayî girt. Ev kar dikaribûye bibe sedema feciayek nûkleerî û mirovî û jiyana sedhezer mirîvên cîvîl bi xetêr bike. Ji ber vê yekê, ev çalakî ne tenê tecawuzkarane ye, lê jî tehlîkekî dirêj e ji bo aşitî û emniyeta Îran, herêm û cîhan."
Pêvajoya mafî û hukûqî
Li ser pirsê ku çawa dikare Iran ev mijar li nav encûmanên navneteweyî bixwîne, Dr. Matar got: Îran dikare vê mijarê li Encûmena Ewlehiyê ya Rêxistina Neteweyên Yekbûyî bar bike û daxwaza efşayê û dîwana Amerîkayê bike. Lê, çimkî Amerîka endamê domdar e û hêza veto heye, berhevkirina biryarekê li dijî wê zext e.
Herwiha got: Ger belgeyên têkildar li servê cînayên şerî bên berhevkirin, Îran dikare dosyayê bo Dîwana Tawanên Şerî ya Navneteweyî (ICC) bidin, heta serkomên an komandaranên lêkolidar bi şopandin bigihin dad.
Ev pispor zêdekir: Dîwana Navneteweyî ya Dad (ICJ) bi giştî li ser niqaşên nav welatan dixebite, ne li ser cînayên şerî. Lê ger bêne nîşandan ku armanca vê şerê qirûna xelkê Îran an afirandina feciayekî mirovî bû, ew jî dikare bibe sedemekê bo danîştin li wê mahkeemeyê.
Hewldana Amerîkayê û dîtina adaletê
Dr. Matar di dawiyê de ragihand: Dîsa pêdivî ye qebûl bikin ku Amerîka hêz û desthilata fireh li ser Rêxistina Neteweyên Yekbûyî û derveşên wê hene. Ji ber vê yekê gihîştina encameke sûr ji bo mihkûmekirina an jî wergirtina derbasiyekê ji Amerîka û Îsraîl gelek giran e. Lê hemû hewl û destnîşankirina mafî û siyasî ya vê pela, ji bo tomarkirina tecawuz û nîşandan xwedaya neqanûnî ya wê di dîroka û vicdana neteweyî de, gelek girîng e."
Dawiya peyamê
Etîket: al-ʿAhd Lubnan, Trump, Îran, Rejîma Sîyonîstî, Rêxistina Neteweyên Yekbûyî.
Your Comment